Τί είναι οι μαθησιακές δυσκολίες.

Ο όρος Μαθησιακές δυσκολίες εκφράζει μια ευρύτερη ομάδα διαταραχών που αφορούν στις δεξιότητες της μάθησης. Οφείλεται σε γενετικά ή/και νευρολογικά αίτια.

Ένα άτομο  που αντιμετωπίζει μαθησιακές δυσκολίες δεν υστερεί σε νοημοσύνη ή εσωτερικό κίνητρο. Στην πραγματικότητα ανήκει στο μέσο όρο και σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να διαθέτει και υψηλότερη νοημοσύνη. Ο εγκέφαλος όμως αυτών των ατόμων λειτουργεί διαφορετικά και αυτή η διαφορετικότητα επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο λαμβάνουν και επεξεργάζονται τις πληροφορίες. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι βλέπουν, ακούν και κατανοούν διαφορετικά.

Οι μαθησιακές δυσκολίες επηρεάζουν κυριώς τους τομείς της ανάγνωσης, γραφής, των μαθηματικών, της λογικής σκέψης, της ακουστικής επεξεργασίας, του λόγου και της ομιλίας. Μπορούν να επηρεάσουν επίσης και τις δεξιότητες της οργάνωσης του χώρου και του χρόνου, την ικανότητα για αφηρημένη σκέψη, την μακροπρόθεσμη και βραχυπρόθεσμη μνήμη και την ικανότητα για συγκέντρωση. Είναι καλό να γνωρίζουμε οτι οι μαθησιακές δυσκολίες δεν έχουν αρνητικές συνέπειες μόνο στην σχολική /ακαδημαϊκή πορεία ενός παιδιού. Επηρεάζουν αρνητικά και τις διαπροσωπικές και οικογενειακές σχέσεις καθώς και την εργασιακή ένταξη του ατόμου.

Η διάγνωση των δυσκολιών μάθησης  συνήθως γίνεται κατά τις πρώτες τάξεις του δημοτικού. Ιδανικά, θα ήταν εξαιρετικής σημασίας να αναγνωριστούν οι δυσκολίες αυτές πριν ακόμα το παιδί πάει στην Α δημοτικού. Έχουμε πλέον τα εργαλεία και την ικανότητα να ανιχνεύσουμε την προδιάθεση του παιδιού που θα παρουσιάσει μαθησιακές δυσκολίες ήδη από το νηπιαγωγείο.

Οι ειδικές μαθησιακές δυσκολίες δεν έχουν καμία σχέση με τις δυσκολίες μάθησης που συνοδεύουν την νοητική υστέρηση, τις συναισθηματικές διαταραχές , τις αναπηρίες και τις διαταραχές ακοής και όρασης. Επίσης, δεν πρέπει να συγχέονται με τις δυσκολίες μάθησης που οφείλονται σε περιβαλλοντικά αίτια όπως είναι η αποστέρηση ερεθισμάτων λόγω οικονομικών και κοινωνικών παραγόντων.

Είδη μαθησιακών δυσκολιών.

Ειδική μαθησιακή δυσκολία στην Ανάγνωση

Η δυσαναγνωσία μπορεί να εκφραστεί είτε σαν δυσκολία στην αντίληψη και συσχέτιση  μεταξύ των φωνημάτων, των γραμμάτων και των λέξεων, είτε σαν δυσκολία στην κατανόηση των λέξεων, φράσεων και των παραγράφων με αποτέλεσμα το παιδί να μην καταλαβαίνει το περιεχόμενο αυτού που διαβάζει.

Χαρακτηριστικά συμπτώματα της δυσαναγνωσίας είναι:

  • Δυσκολία στο να  αναγνωρίζει γράμματα και λέξεις.
  • Δυσκολία στην κατανόηση των λέξεων και του νοήματος ενός κειμένου.
  • Αργή, συλλαβιστή ανάγνωση με λάθη, κομπιάσματα και παύσεις.


Δυσλεξία

Πρόκειται για μία ομάδα συμπτωμάτων η οποία περιλαμβάνει, πολύ μεγάλη δυσκολία στην επεξεργασία του γραπτού λόγου και σημαντική δυσκολία στην ανάγνωση τα οποία δεν δικαιολογούνται από την ηλικία και την νοητική ικανότητα του παιδιού. Επιπλέον, παρατηρείται  σημαντική αδυναμία στην εκμάθηση και στην αυτοματοποίηση της ορθογραφίας των λέξεων.


Μαθησιακές δυσκολίες στα μαθηματικά.

Το παιδί με μαθησιακές δυσκολίες στα μαθηματικά δυσκολεύεται στην απομνημόνευση αριθμών και στην αντίληψη των ποσοτήτων. Επίσης, υστερεί στην κατανόηση των μαθηματικών συμβόλων και θα παρουσιάζει αδυναμία στις δεξιότητες σειροθέτησης και ταξινόμησης.  Κάποια αυτοματοποιημένα αριθμητικά δεδομένα όπως ότι  5+5 =10 ή το να ανεβαίνει / κατεβαίνει ανά  2, 5 ή 10,  διαδικασίες απαραίτητες σε αρκετές αριθμητικές  διαδικασίες υστερούν σε σημαντικό βαθμό.  Στις μαθηματικές πράξεις εμφανίζονται δυσκολίες όταν πχ η πρόσθεση αφορά από διψήφιους αριθμούς και πάνω. Στις κάθετες πράξεις δεν τοποθετούνται σωστά οι αριθμοί και η δυσκολία στην απομνημόνευση της προπαίδειας  προκαλεί δυσκολίες στον πολλαπλασιασμό και στη διαίρεση.


Ειδική μαθησιακή δυσκολία στη γραπτή έκφραση

Οι μαθησιακές δυσκολίες στην γραπτή έκφραση μπορούν να παρουσιάζονται με κάποια ή και με όλα τα παρακάτω συμπτώματα.

  • Παράλειψη φθόγγων σε λέξεις (στην /σην)
  • Παράλειψη συλλαβών (αηδόνι/ αηδό )
  • Παράληψη καταλήξεων (-ν)
  • Αντικατάσταση, επανάληψη, αντιστροφή γραμμάτων και συλλαβών σε μια λέξη .
  • Καθρεπτική γραφή γραμμάτων (3/ε)
  • Αντικατάσταση φθόγγων (ε/α, φ/θ, δ/β)
  • Δυσκολία στην σύνδεση φθόγγων-ήχων (γραφημάτων-φωνημάτων)
  • Δυσκολία στην ακουστική διάκριση φωνημάτων.
  • Δυσανάγνωστο γραπτό και κακός γραφικός χαρακτήρας.
  • Άρνηση για να γράψει.
  • Γράφει κεφαλαία γράμματα ανάμεσα στα μικρά.
  • Πολλά ορθογραφικά λάθη ακόμα και σε λέξεις που έχουν διδαχτεί πολλές φορές.


Άλλα είδη μαθησιακών δυσκολιών

Η ανάγνωση, η γραφή και τα μαθηματικά είναι οι πιο συχνοί τομείς  όπου εμφανίζονται οι διαταραχές μάθησης δεν είναι όμως οι μόνοι. Άλλοι τύποι μαθησιακών δυσκολιών προκύπτουν από δυσκολίες στην αδρή και λεπτή κινητικότητα και στον κινητικό προγραμματισμό όπως είναι η δυσπραξία. Επίσης, παρατηρούνται μαθησιακές διαταραχές που σχετίζονται με αδυναμία κατανόησης και επεξεργασίας του προφορικού λόγου όπως η δυσφασία. Μία ακόμα αιτία για  μαθησιακές δυσκολίες είναι η διαταραχές ακουστικής και οπτικής επεξεργασίας. Τέλος, παρόλο που δεν αποτελεί μαθησιακή δυσκολία, η ΔΕΠ-Υ ( διάσπαση προσοχής με ή χωρίς υπερκινητικότητα) μπορεί να έχει πολύ αρνητικές επιπτώσεις στην μάθηση. Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ αδυνατούν είτε να παραμείνουν ακίνητα ή/και να διατηρήσουν την συγκέντρωσή τους , να ακολουθήσουν οδηγίες και να ολοκληρώσουν τις εργασίες τους με σοβαρές επιπτώσεις στην μαθητική τους πορεία.

 

Προειδοποιητικά σημάδια αναγνώρισης μαθησιακών δυσκολιών / Συμπτώματα μαθησιακών δυσκολιών

Οι μαθησιακές δυσκολίες εκφράζονται με διαφορετικό τρόπο σε κάθε άτομο. Ωστόσο, υπάρχουν κάποια προειδοποιητικά συμπτώματα που υποδηλώνουν την πιθανή εκδήλωσή τους.

Προειδοποιητικά σημάδια μαθησιακών δυσκολιών στην προσχολική ηλικία

  • Ανώριμο φωνολογικό σύστημα, δυσκολίες στην άρθρωση των λέξεων
  • Φτωχό λεξιλόγιο
  • Δυσκολία στον ρυθμό
  • Αδυναμία στο να μάθει το αλφάβητο, χρώματα, αριθμούς, σχήματα, μέρες της εβδομάδας.
  • Αδυναμία στο να κατανοεί και να εκτελεί οδηγίες
  • Δυσκολία στο να χειρίζεται το μολύβι, το ψαλίδι ή να χρωματίζει μέσα σε πλαίσιο
  • Δυσκολία στις λεπτές κινήσεις όπως το κλείσιμο των κουμπιών, του φερμουάρ και το δέσιμο των κορδονιών


Προειδοποιητικά σημάδια μαθησιακών δυσκολιών. Ηλικία 5-9 ετών.

  • Δυσκολία στην εκμάθηση νέων δεξιοτήτων
  • Δυσκολία στην απομνημόνευση ακολουθιών, στον προσανατολισμό στο χρόνο. πχ. μπερδεύει το χθες με το αύριο

Και στο να μάθει να λέει την ώρα.

  • Αδυναμία στην εκμάθηση βασικών μαθηματικών εννοιών και συλλογισμών
  • Δυσκολία στο να συνδέσει το φώνημα με την γραφημική αναπαράσταση
  • Αδυναμία στο να αναλύει σε φωνήματα μια λέξη
  • Κάνει λάθη στην ανάγνωση ακόμα και σε απλές λέξεις
  • Δεν έχει  «καθαρίσει» η ομιλία του.


Προειδοποιητικά σημάδια μαθησιακών δυσκολιών. Ηλικία 10 – 13

  • Δυσκολία να  κατανοήσει το κείμενο που διαβάζει καθώς και στην κατανόηση και επίλυση μαθηματικών προβλημάτων
  • Δυσκολία να αποδώσει στα σχολικά τεστ ιδιαίτερα όταν περιλαμβάνουν ανοιχτού τύπου ερωτήσεις
  • Αποφεύγει έντονα να γράφει και να διαβάζει. Δεν θέλει να κάνει δυνατή ανάγνωση
  • Φτωχές γραφοκινητικές δεξιότητες
  • Ακατάστατο, δυσκολεύεται πάρα πολύ να οργανώσει το δωμάτιο του, τις εργασίες του, την τσάντα και το γραφείο του. Χάνει ή ξεχνάει τα πράγματά του.


Διάγνωση ειδικών μαθησιακών δυσκολιών

Η διάγνωση των μαθησιακών δυσκολιών είναι μια σύνθετη διαδικασία η οποία απαιτεί μια διεπιστημονική συνεργασία .

Συχνά οι γονείς έχουν μια αρχική υποψία η οποία σε συνδυασμό με τους προβληματισμούς και τις παρατηρήσεις του νηπιαγωγού ή του δασκάλου, οδηγούν στο να ξεκινήσει η διερεύνηση κατά την οποία πρέπει να συμμετέχουν διάφορες ειδικότητες όπως αυτή του λογοθεραπευτή, εργοθεραπευτή, ειδικού παιδαγωγού, παιδοψυχολόγου ή παιδοψυχιάτρου. Και αναλόγως μπορεί να χρειαστεί και η συμμετοχή ΩΡΛ και αναπτυξιακού οπτομέτρη.


Θεραπεία μαθησιακών δυσκολιών

Η θεραπεία των μαθησιακών δυσκολιών είναι μια μακροχρόνια διαδικασία. Επίσης, είναι εντελώς εξατομικευμένη και προσαρμοσμένη ακριβώς επάνω στις ανάγκες και στις αδυναμίες του παιδιού. Δεν  μαθαίνουν όλα τα παιδιά με τον ίδιο τρόπο και για αυτό το λόγο απαιτείται η διδασκαλία να προσαρμόζεται στο προσωπικό μαθησιακό στυλ του παιδιού. Πολύ συχνά στην αντιμετώπιση του μαθησιακών δυσκολιών είναι απαραίτητη η διεπιστημονική συνεργασία δηλαδή ο ειδικός παιδαγωγός να συνεργάζεται με λογοθεραπευτή ή και εργοθεραπευτή.  Το κλειδί για μια επιτυχημένη μαθησιακή παρέμβαση, εκτός από τους κατάλληλα καταρτισμένους ειδικούς επιστήμονες είναι η όσο το δυνατόν πιο έγκαιρη παρέμβαση. Τότε που η πλαστικότητα του παιδικού εγκεφάλου είναι στο μέγιστο του δυναμικού της.

Η διεπιστημονική ομάδα του κέντρου ειδικών θεραπειών ΛΟΓΟΠΑΙΖΟΥΜΕ, προσφέρει εξατομικευμένα προγράμματα παρέμβασης σε παιδιά που αντιμετωπίζουν δυσκολίες σε όλο το φάσμα των μαθησιακών δυσκολιών. Επιπλέον, παρέχει αξιολόγηση και διάγνωση μαθησιακών δυσκολίων μέσω ειδικών σταθμισμένων τεστ.

Σταυρούλα Πετρίτου , λογοθεραπεύτρια

Υπεύθυνη κέντρου ειδικών θεραπειών ΛΟΓΟΠΑΙΖΟΥΜΕ